10 tips bij overprikkeling

Hoe ontstaat de overprikkeling precies?

Binnen de ASS wordt het gezien als een opstapeling van informatie die niet goed verwerkt kan worden. Met informatie worden verschillende zaken bedoelt, zoals een verwachting van een ander, het zijn in een volle ruimte, geluiden om je heen, een vraag van iemand, de eigen gedachten, emoties, lichamelijke pijn. Het gaat dus niet in eerste instantie om woorden, maar alles wat de hersens binnenkomt en wat verwerkt moet worden.

Waarom dit niet goed verwerkt kan worden heeft te maken met het denken in fragmenten.

Beeld u in dat u een interview aan het afgeven bent en dat iemand een vraag stelt. Daar denkt u (lang of kort) over na, zodat u goed antwoord kunt geven. Tot zover gaat dat prima. Maar dan gaan opeens krijgt u allerlei vragen tegelijk van mensen en ze verwachten dat u over elke vraag net zo goed heb nagedacht en daardoor een juist antwoord kan geven.

Dit principe gebeurt bij overprikkeling. Er is te veel om te verwerken! Een logisch gevolg is dan ook gedrag wat erbij wordt vertoond. u raakt gestrest en de spanningen in uw lichaam zorgen ervoor dat uw emoties ook heftiger worden.

Stelt u nu een kind voor, dat voortdurend overvraagt wordt in een wereld die hij of zij niet goed kan snappen en/of volgen. Het kind kent op zo’n jonge leeftijd al veel stress. Wij als buitenstaanders zien de gevolgen daarvan, namelijk het gedrag. En dit is dan vaak ook hetgeen we willen veranderen. Maar dat is niet het probleem! Het gevaar is zelfs dat de situatie alleen maar erger wordt. Het kind zoekt veiligheid en hulp, en wanneer de reactie van de stress als ‘fout’ wordt gezien, voelt het zich onbegrepen en zal de stress slechts opstapelen.

Hulp vragen

Wanneer er advies gegeven gaat worden op dit gebied is het wel belangrijk te beseffen dat niet alle adviezen zomaar voor iedereen gelden. Ieder kind is immers uniek. Denk maar aan een moeilijke situatie waarbij meerdere personen betrokken zijn. Zal iedere persoon hetzelfde reageren en hetzelfde gedrag vertonen? Nee. Ieder mens heeft een eigen kijk op situaties en ieder mens heeft zijn eigen triggers waarbij bepaalde emoties kunnen oplopen.

De adviezen die gegeven worden zullen daarom ook vanuit dit standpunt gegeven moeten worden.

Hieronder volgen dan de adviezen die gevolgd kunnen worden om het kind te leren omgaan met de verschillende moeilijkheden die komen kijken bij overprikkeling. Besef dat dit geen tips zijn die je even in een uurtje kan toepassen.

1. De basishouding

Wilt u uw kind veranderen? Of wilt u uw kind helpen. Maak voor uzelf duidelijk dat het kind uw hulp nodig heeft en niet expres u lastig wil vallen met moeilijk gedrag. Eigenlijk kunt u stellen: hoe heftiger het gedrag, hoe harder het vraagt om hulp! Dit is de basishouding om te beginnen.

2. Kennis

Het is handig om te begrijpen wat overprikkeling inhoud en hoe het ontstaat. Dit helpt u namelijk om u nog beter in te leven in het kind. In het bovenstaande stukje staat in het kort beschreven wat het is. Schroom niet om contact te zoeken, wanneer u hier meer over wilt weten!

3. Onderzoek of uw kind emoties voldoende begrijpt

De bedoeling is om uiteindelijk samen met uw kind hier oplossingen voor te vinden. Een zeer belangrijke stap is dan wel dat uw kind begrijpt waar het over gaat. Herkent het kind de eigen emoties en die van een ander? Zo niet, dan dient hier eerst aan gewerkt te worden.

4. Leer uw kind kennen

De volgende stap is om aan de slag te gaan met ontdekken hoe die overprikkeling dan bij uw kind verloopt. Dit is dus niet een beschrijving geven van het getoonde gedrag, maar hoe het ontstaat en waardoor! Wanneer is uw kind nog vrolijk en wat is de trigger dat het doet omslaan. Met welke emoties reageert uw kind en waarom vertoond het het gedrag dat u ziet? Bedenk dat het oploopt en dat dit ook per stapje omschreven moet worden. 

Pas als u dit gaat leren kennen bij uw kind en ook herkent als het daadwerkelijk gebeurt kunt u er iets mee doen!

5. Oplossingen

Wanneer er een overzicht is van hoe het ontstaat en oploopt bij het kind, kunnen er oplossingen bedacht gaan worden om te voorkomen dat de overprikkeling nog verder oploopt. Ook dit gebeurt per stap. Bij elke toename van overprikkeling kan namelijk iets anders helpen en nodig zijn! Wanneer de overprikkeling leidt tot een uitbarsting kun u dmv de stop, denk, doe methode hier grip op krijgen. Aan deze methode is een ander aritkel gewijd.

6. Begeleiding

Soms lukt het om dit samen met uw kind te doorlopen en toe te passen. In veel gevallen echter is het raadzamer om iemand erbij te betrekken. Dit kan een partner zijn (die ook echt helpt en bij alle stappen meedoet) , of een begeleider die bijvoorbeeld al binnen het gezin bekend is. Dit is vooral belangrijk, wanneer u als ouder het moeilijk vind om rustig te blijven op bepaalde momenten of als u het te lastig vind deze stappen goed uit te werken. Wanneer er al hulp is raad ik aan om sowieso degene ervan op de hoogte te stellen!

7. Visualiseren

Veel kinderen zijn gebaat bij het leren ondersteunt door plaatjes. Deze kunnen namelijk gemakkelijker in het hoofd worden opgeslagen dan woorden. Probeer dan ook zoveel mogelijk bij het uitwerken van de stappen plaatjes te gebruiken of uit te tekenen! Hang dit ook later op voor uw kind zodat het er steeds aan herinnert wordt.

8. Evalueren

Zoals gezegd is ieder kind anders. Zo zal dat ook kunnen blijken bij het toepassen van oplossingen. Soms werkt het niet meteen of wordt duidelijk dat er toch iets anders beter werkt. Het is normaal dat het soms verkeerd wordt ingeschat! Evalueer daarom van tijd tot tijd of de oplossingen werken. Verander waar nodig en VRAAG hulp waar nodig!

9. Belonen

Het is geen spelletje, maar hard werken. Zou u hard willen werken, zonder er iets voor terug te krijgen al is het maar waardering, erkenning, een glimlach, een knuffel? Geef uw kind dit wanneer er (kleine) stapjes worden genomen en u wordt zelf, wellicht heeft u het later door, ook beloond! Fysiek belonen werkt uiteraard ook en is erg aan te raden. 

Dit spreekt namelijk tot de verbeelding, het kind ZIET waar het naartoe gaat en dat motiveert! Vaak worden beloningslijsten ingezet, waarbij het kind toe kan werken naar bijv een cadeautje of een leuk uitstapje of extra tv-kijken. Het hoeft niet te gek, maar wat past bij het kind en gezin.

10. Toepassen

Spreek af hoe u het gaat toepassen. Het kan handig zijn om van te voren kaartjes te hebben liggen met de kleuren van de verschillende stappen zoals in de afbeelding te zien is. Zodra het kind in een andere kleur komt kan het kaartje gepakt of aangewezen worden en hoeft het niet een heel verhaal te vertellen maar is het direct duidelijk in welk stadium het zich bevindt. Hierdoor kun u verdere overprikkeling vermijden. 

u kunt bijvoorbeeld ook afspreken dat slechts de kleur wordt genoemd.

Extra hulp

Door het volgen van deze stappen kunnen veel kinderen en gezinnen geholpen worden. De stappen kunnen inhoudelijk best pittig zijn. Daarom zijn er voor verschillende stappen producten te vinden in de winkel van Pictomaat om mee aan de slag te kunnen.

Bekijk hier het pakket; Omgaan met overprikkeling: